Ode aan de Hollandse Waterlinies 

De Hollandse Waterlinies? Dat zijn de Stelling van Amsterdam én de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Een open landschap vol waterwerken en forten. In het jaar 2021 staat hier van alles te gebeuren. In het themajaar ‘Ode aan het Landschap’ staan de Hollandse Waterlinies naast zes andere Nederlandse landschappen in de spotlights. Samen tonen de gebieden de grote landschappelijke diversiteit in ons kleine land, waar schilders, schrijvers en dichters al eeuwenlang inspiratie vinden. De Hollandse Waterlinies hebben hun speciale karakter verkregen doordat er lange tijd niet mocht worden gebouwd. Hierdoor ontstond een honderden kilometers lang open landschap van natuur, akkers en wilanden. En met bijzondere flora en fauna in de natuurterreinen op en rond de forten. Het is een grotendeels onontdekt gebied met rust en ruimte, vol verhalen en bijzondere objecten.

Watermanagement
Historisch gezien zijn de linies van groot belang. Hier is de basis gelegd van onze knowhow op het gebied van watermanagement, waarmee Nederland internationaal furore maakt. De Hollandse Waterlinies bestaan, tot op de dag van vandaag, uit een ingenieus systeem van sluizen, dijken en kanalen. Aangelegd om grote stukken land onder water te zetten en op die manier het westen van Nederland te beschermen tegen de vijand uit het oosten. De Nieuwe Hollandse Waterlinie is een uitbreiding en verbetering op de 17e eeuwse Oude Hollandse Waterlinie waarbij ook de stad Utrecht binnen de veilige zijde werd opgenomen. Het verdedigde vanaf 1870 een groot deel van Holland – economisch en bestuurlijk hart – tegen de vijand. Pas later werd de Stelling van Amsterdam aangelegd, met het doel om Masterdam te beschermen, als laatste vluchtplaats voor de regering en adel. Water fungeerde toen als bondgenoot, en zou dat ook in de toekomst kunnen doen: niet om ons land te verdedigen tegen vijandelijke troepen maar tegen de gevolgen van klimaatveranderingen, zoals droogte.

Werelderfgoed
In het Ode-jaar viert de Stelling van Amsterdam ook haar 25-jarig jubileum als UNESCO Werelderfgoed. En er is nog een reden tot een feestje want in juli van dit jaar is ook het besluit gevallen dat de Nieuwe Hollandse Waterlinie als uitbreiding van de Stelling van Amsterdam op de lijst van UNESCO komt! Twee linies als één groot erfgoed, onder de nieuwe naam Hollandse Waterlinies. Samen vertellen zij het verhaal van tweehonderd jaar Nederlands militair waterbeheer en vestingbouw, en de status van werelderfgoed is een internationale blijk van waardering hiervoor. 

Op forten leven verrassend veel planten en dieren. Wat maakt de natuur op forten zo bijzonder?
Het zijn mini-natuurgebieden. Op een kleine oppervalakte heb je bosjes, struiken, riet, grasland, open water en daarmee een grote verscheidenheid aan omstandigheden: warm, koud, nat, droog, open, besloten. Dat maakt forten voor veel planten en dieren een geschikt leefgebied. Forten liggen bovendien in een verder open landschap. Dieren zoals onder andere de vleermuis, ijsvogel, ringslang, groene specht en het bruin blauwtje (een vlindertje dat op forten voorkomt maar elders niet) vinden er rust en beschutting, als ze rondtrekken op zoek naar een partner of voedsel. Het zijn daarom belangrijke stapstenen in het netwerk van natuurgebieden in ons land. 

Dat er zo’n variëteit is aan planten heeft mede te maken met de bodem. De meeste forten zijn gebouwd op een veen- of kleibodem. Ze zijn verhoogd met zand dat uit de duinen is aangevoerd. Daarom vind je nog steeds planten die het moeten hebben van kalkrijk zand, zoals blauw walstro, maar je treft hier ook waterlelie, meidoorn, daslook, muurvaren, bergdravik, een grassoort met gele bloemetjes, margriet, fluitenkruid, hondskruid, vlier, heksenkruid, verschillende klavers, koolzaad …

Er valt zoveel te ontdekken in de Hollandse Waterlinie. Kijk bijvoorbeeld eens voor alle excursies op de agenda van Ode aan de hollandse waterlinies

Een meerdaagse fietsvakantie of een wandelvakantie door dit gebied is ook een goed idee!

bron: Jaarmagazine FORT! Over waterlinies, vestingen, forten en bunkers in Nederland